Kategoria: Building Bridges

W dniach 16–21czerwca 2025 r. Stowarzyszenie przeprowadziło kampanię informacyjną dotyczącą wdrażania Dyrektywy 2012/29/UE w Polsce. Celem było zwiększenie świadomości społecznej na temat praw ofiar przestępstw oraz rzeczywistych barier w dostępie do wsparcia.

📊 Kluczowe statystyki kampanii:

• Liczba postów: 16
• Zasięg: 56789
• Liczba interakcji (reakcje, komentarze, udostępnienia): 232
• Łączna liczba kliknięć: 2865
• Kliknięcia w linki: 29 435
• Średni czas oglądania materiału: 6,25 sekundy

Kampania była realizowane przez stowarzyszenie DROGA, stowarzyszenie ARKA oraz Wydział Prawa i Administracji UWM.

Kampania została dofinansowana ze środków UE w ramach programu Building Bridges.

Przygotowaliśmy raport, który pokazuje, jak Polska wdraża przepisy Unii Europejskiej dotyczące praw ofiar przestępstw. Chodzi o tzw. Dyrektywę 2012/29/UE, która mówi, że każda osoba poszkodowana przez przestępstwo powinna mieć zapewnione podstawowe prawa: dostęp do informacji, wsparcia, ochrony i udziału w postępowaniu karnym.

W Polsce implementacja Dyrektywy nastąpiła z istotnym opóźnieniem i charakteryzuje się licznymi lukami. Choć szereg przepisów polskiego prawa karnego i proceduralnego odpowiada formalnie postanowieniom Dyrektywy, to w praktyce wiele jej kluczowych założeń jest realizowanych wybiórczo lub w sposób ograniczony.

Przykładem może być prawo do uzyskania pisemnego potwierdzenia złożenia zawiadomienia o przestępstwie, co zgodnie z art. 5 Dyrektywy powinno być standardem – tymczasem w Polsce dokument taki wydawany jest wyłącznie na wniosek i zazwyczaj tylko w języku polskim. Podobnie wygląda sytuacja z zapewnieniem tłumaczenia ustnego i pisemnego – ofiary nie zawsze są informowane o swoich uprawnieniach, a bariery językowe utrudniają im skuteczne dochodzenie sprawiedliwości.

Jednym z najbardziej krytykowanych obszarów jest kwestia państwowej kompensaty dla ofiar przestępstw. Choć formalnie funkcjonuje ustawa z 2005 roku, w praktyce jest to przepis martwy – przewidziane środki pozostają niewykorzystane, a liczba przyznawanych kompensat jest skrajnie niska. Szacowano, że pomoc obejmie 12 000 osób rocznie – w rzeczywistości świadczenie otrzymuje zaledwie kilkadziesiąt.

Dyrektywa wprowadza również zasadę indywidualnej oceny potrzeb ofiary. W Polsce rozwiązanie to wdrażane jest fragmentarycznie i bez jasnych procedur. Brakuje spójnego systemu szkoleń dla funkcjonariuszy policji, prokuratorów i sędziów, którzy powinni identyfikować szczególne potrzeby ofiar i dostosowywać działania instytucji do ich sytuacji.

Niepokojące są także praktyki dotyczące prawa do informacji. Choć ustawy przewidują obowiązek pouczenia ofiary, język używany w dokumentach jest często niezrozumiały, a forma przekazu niedostosowana do wieku, niepełnosprawności czy kontekstu kulturowego osób pokrzywdzonych. Brakuje również systemowych rozwiązań ułatwiających kontakt ofiar z organami ścigania oraz dostępu do aktualnych informacji o stanie sprawy.

Szczególną uwagę poświęcamy dzieciom-ofiarom oraz osobom doświadczającym przemocy domowej. Zwracamy też uwagę na konieczność zapewnienia tłumaczeń oraz informacji w prostym języku, zrozumiałym dla każdego.

Nasza analiza pokazuje, że wiele zapisów dyrektywy jest słabo wdrożonych lub nie działa w praktyce. Polska musi lepiej chronić ofiary i zadbać o to, by ich prawa były realnie respektowane – nie tylko na papierze. Potrzebna jest zatem nowelizacja przepisów, zmiana praktyk instytucji oraz stworzenie spójnej strategii na rzecz praw ofiar, uwzględniającej nowoczesne zagrożenia, takie jak cyberprzestępczość czy przemoc domowa. Tylko wówczas Polska będzie mogła mówić o rzeczywistym wdrożeniu Dyrektywy 2012/29/UE i skutecznej ochronie ofiar przestępstw.

Raport powstał w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw”, współfinansowanego przez Unię Europejską.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

📥 Pełna treść analizy dostępna tutaj:

Formalnie Polska wdrożyła Dyrektywę 2012/29/UE zmieniła przepisy, powołała ośrodki, przeszkoliła część funkcjonariuszy. Ale praktyka pokazuje co innego.
Zgłaszane są przypadki ignorowania praw ofiar, opóźnień w udzielaniu pomocy, braku koordynacji między instytucjami. Ofiary trafiają od drzwi do drzwi, nie wiedząc, kto im właściwie ma pomóc.

📊 Monitoring wdrażania dyrektywy praktycznie nie istnieje. Brakuje raportów, ewaluacji, skoordynowanej strategii międzyresortowej.
💬 NGO i lokalne podmioty często wykonują pracę za państwo, ale bez realnego wsparcia.
🧩 Dyrektywa działa tam, gdzie instytucje traktują ją poważnie. Potrzebujemy planu działania, który połączy prawo, praktykę i potrzeby ofiar.

Kampania jest realizowana przez Stowarzyszenie DROGA i Stowarzyszenie ARKA przy współpracy z wydziałem Prawa i Administracji UWM w Olsztynie w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw” współfinansowanego ze środków UE.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Równość wobec prawa to fundament państwa prawa, ale w Polsce dostęp do pomocy dla ofiar często zależy od… kodu pocztowego.
W dużych miastach znajdziesz ośrodki pomocy, schroniska, bezpłatnych prawników. A na wsi? Czasem nawet nie ma psychologa. NGO w małych gminach działają z ogromnym wysiłkiem, jeśli w ogóle istnieją.
📍 Fundusz Sprawiedliwości teoretycznie finansuje sieć wsparcia, ale realnie wiele ofiar jest pozostawionych samym sobie.
👣 Przemoc dzieje się wszędzie, więc pomoc też musi być dostępna wszędzie.
🔄 Prosty postulat: wsparcie dla ofiar nie może być przywilejem wielkomiejskim. Musi być standardem niezależnie od miejsca zamieszkania.

Kampania jest realizowana przez Stowarzyszenie DROGA i Stowarzyszenie ARKA przy współpracy z wydziałem Prawa i Administracji UWM w Olsztynie w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw” współfinansowanego ze środków UE.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Jednym z największych paradoksów wdrażania Dyrektywy w Polsce jest to, że wiele ofiar… nie wie, że w ogóle ma prawa. Brakuje czytelnych i zrozumiałych informacji, które byłyby przekazywane natychmiast w przystępny sposób i w odpowiednim języku.
Często informacje mają formę skomplikowanych pouczeń lub są wręczane bez omówienia, na etapie dużego stresu. Ofiara nie wie, co oznaczają zwroty prawne, jak skorzystać z pomocy, gdzie złożyć wniosek o ochronę czy kompensatę.
📉 Rezultat? Ofiary nie podejmują działań, tracą zaufanie do instytucji, czują się bezradne.
📢 Potrzebujemy systemu prostych, graficznych informacji: na komisariatach, w sądach, w Internecie, dostępnych także w wersjach dla dzieci, cudzoziemców i osób z niepełnosprawnościami.
Prawa działają tylko wtedy, gdy ktoś o nich wie i umie z nich skorzystać.

Kampania jest realizowana przez Stowarzyszenie DROGA i Stowarzyszenie ARKA przy współpracy z wydziałem Prawa i Administracji UWM w Olsztynie w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw” współfinansowanego ze środków UE.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Dyrektywa gwarantuje dostęp do bezpłatnej pomocy psychologicznej – zwłaszcza dla ofiar przemocy seksualnej, domowej, dzieci i osób szczególnie narażonych. Niestety, w Polsce ten dostęp jest bardzo ograniczony.

Ofiary z mniejszych miast czy wsi często nie mają do kogo się zwrócić. Publiczne poradnie są przeciążone, a fundusze przyznawane NGO z Funduszu Sprawiedliwości nie zawsze są wystarczające. Często pomoc psychologiczna jedna wizyta i to tylko wtedy, gdy ofiara trafi do odpowiedniego punktu.
🧠 Trauma nie znika po pierwszej rozmowie.
👥 Osoby skrzywdzone potrzebują kompleksowego i długofalowego wsparcia, które jest dostępnie lokalnie, bez barier finansowych, w atmosferze zaufania.
💡 Czas na systemowe inwestycje w psychologów, psychiatrów i ośrodki interwencji kryzysowej!

Kampania jest realizowana przez Stowarzyszenie DROGA i Stowarzyszenie ARKA przy współpracy z wydziałem Prawa i Administracji UWM w Olsztynie w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw” współfinansowanego ze środków UE.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Dyrektywa jasno mówi: każda ofiara ma prawo do zrozumienia i bycia zrozumianą i to od pierwszego kontaktu z Policją aż po udział w rozprawie sądowej. Dla osób nieznających języka polskiego oznacza to dostęp do tłumacza ustnego i pisemnego oraz dokumentów w zrozumiałej formie.
Tymczasem rzeczywistość bywa inna. Tłumacze są niedostępni, wzywani z opóźnieniem, a czasem w ogóle nie są obecni przy przesłuchaniu. Ofiary cudzoziemskie często nie rozumieją, co podpisały, nie wiedzą, jakie mają prawa i czego się od nich oczekuje.
👎 To nie tylko luka organizacyjna, to naruszenie prawa do sprawiedliwego procesu.
🗣️ Wystarczy jedno nieprzetłumaczone zdanie, by ofiara została wykluczona z własnej sprawy.
🔁 Potrzebujemy lepszej dostępności tłumaczeń i ich jakości, także w mniejszych miejscowościach i w trybie pilnym.

Kampania jest realizowana przez Stowarzyszenie DROGA i Stowarzyszenie ARKA przy współpracy z wydziałem Prawa i Administracji UWM w Olsztynie w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw” współfinansowanego ze środków UE.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Należy zapewnić dzieciom – ofiarom przestępstw realne bezpieczeństwo i ochronę, wiele jej kluczowych założeń wciąż nie funkcjonuje w praktyce. Przykład? Oczekiwanie dziecka na przesłuchanie w tzw. „przyjaznym pokoju”.

🧸 Oczekiwanie nie takie przyjazne

Choć samo przesłuchanie bywa prowadzone w odpowiednich warunkach, problemem okazuje się… czas i miejsce oczekiwania. Dziecko często przebywa w hałaśliwym, stresującym korytarzu sądowym, z realnym ryzykiem spotkania sprawcy. To nie tylko zaniedbanie organizacyjne, to emocjonalne obciążenie, które może zniszczyć efekty całego procesu. Potrzebujemy zmian w infrastrukturze sądowej i logistyce przesłuchań. Już teraz.

🤝 Współpraca instytucji – punkt krytyczny

Pomoc ofiarom przemocy, szczególnie dzieciom, wymaga współpracy między sądami, Policją, prokuraturą i organizacjami pozarządowymi. Tymczasem taka współpraca bywa incydentalna i oparta na dobrej woli, a nie na trwałych zasadach. Czas na obowiązkowe, sformalizowane mechanizmy współpracy z NGO, bo bez nich system kuleje.

💻 Głos przez ekran – nowoczesne technologie w służbie ochrony

Brakuje rozwiązań IT, które pozwoliłyby ofiarom i świadkom zgłaszać przemoc na odległość. Gdy ofiara nie może lub nie chce mówić osobiście, powinna mieć możliwość działania przez aplikację, formularz, komunikator. To szansa także dla świadków tak, by zareagować, zanim będzie za późno.

📣 Świadomość społeczna – wciąż jej za mało!

Przemoc się zmienia. Jej formy, narzędzia, mechanizmy. Społeczeństwo musi być na bieżąco. Edukacja o prawach ofiar i reagowaniu na przemoc to nie jednorazowa kampania. To proces. Dlatego nie można rezygnować z działań uświadamiających w szkołach, mediach, urzędach.

Kampania jest realizowana przez Stowarzyszenie DROGA i Stowarzyszenie ARKA przy współpracy z wydziałem Prawa i Administracji UWM w Olsztynie w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw” współfinansowanego ze środków UE z programu Building Bridges.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Jednym z kluczowych elementów Dyrektywy 2012/29/UE jest obowiązek przeprowadzania indywidualnej oceny potrzeb ochrony każdej ofiary przestępstwa. Zgodnie z przepisami, już na etapie postępowania przygotowawczego Policja lub Prokuratura powinny zidentyfikować, czy dana osoba wymaga szczególnego traktowania np. ochrony przed sprawcą, przesłuchania w specjalnych warunkach czy wsparcia psychologa.
W praktyce jednak wiele takich ocen odbywa się pobieżnie lub wcale. Brakuje jednolitych procedur, czasu, zasobów i wyszkolonych funkcjonariuszy. Ofiara bywa traktowana jako kolejny numer w statystyce, nie jako człowiek z konkretną historią i potrzebami.

🛑 Skutki? Ofiary narażane są na ponowne przeżywanie traumy, mają kontakt ze sprawcą w sądzie, nie otrzymują pomocy, której realnie potrzebują.
✅ Czas, by indywidualna ocena potrzeb była priorytetem, a nie pustym obowiązkiem.

Kampania jest realizowana przez Stowarzyszenie DROGA i Stowarzyszenie ARKA przy współpracy z wydziałem Prawa i Administracji UWM w Olsztynie w ramach projektu „Prawa człowieka dla ofiar przestępstw” współfinansowanego ze środków UE.

Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autora lub autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Unii Europejskiej lub Komisji Europejskiej. Unia Europejska ani organ przyznający nie ponoszą za nie odpowiedzialności.